Αποκριά, Τρελή Αποκριά

Το καρναβάλι είναι μια γιορτή κοινή σε όλους σχεδόν τους λαούς. Έχει τις ρίζες του στην αρχαιότητα, καθώς μεταμφιέσεις εμφανίζονται γύρω στο 2000 π.Χ. στην Ασία. Τα κυριότερα χαρακτηριστικά του είναι το κέφι, η ζωντάνια και η φαντασία.

Η λέξη "Απόκριες" είναι σύνθετη και προέρχεται από τις λέξεις "από" και "κρέας", που σημαίνει την αποχή από το κρέας την τελευταία εβδομάδα του Τριωδίου.

Η λέξη "Καρναβάλι" είναι ιταλική-λατινική από τις λέξεις Carne-κρέας, και Vale-περνάει, και έχει την αντίστοιχη σημασία της ελληνικής "Απόκριες" (αποχή από το κρέας).

Οι Απόκριες διαρκούν τρεις εβδομάδες, γι' αυτό και η περίοδος αυτή ονομάζεται Τριώδιο. Η πρώτη εβδομάδα είναι η "Προφωνέσιμη", γιατί παλαιότερα προφωνούσαν, δηλ. διαλαλούσαν την αρχή της Αποκριάς. Η δεύτερη εβδομάδα λέγεται "Κρεατινή", επειδή τρώμε κρέας και η τρίτη είναι η "Τυρινή", επειδή καταναλώνουμε γαλακτοκομικά προϊόντα.

Η Τσικνοπέμπτη βρίσκεται στο μέσο της Αποκριάς. Την ημέρα αυτή τρώμε ψητό κρέας στα κάρβουνα. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να υψώνεται καπνός στον ουρανό που ονομάζεται "τσίκνα". Από την τσίκνα αυτή, η συγκεκριμένη Πέμπτη ονομάζεται Τσικνοπέμπτη.

Τα παλαιότερα χρόνια οι άνθρωποι έβαζαν μάσκες και φορεσιές και έδιναν ολόκληρες παραστάσεις την τελευταία ημέρα των Αποκριών. Εξέλιξη των παραστάσεων αυτών αποτελούν οι σημερινές παρελάσεις αρμάτων στις μεγάλες πόλεις.

Οι μάσκες που φοράμε τις Απόκριες προέρχονται από τα αρχαία κωμικά και σατυρικά προσωπεία που φορούσαν οι ηθοποιοί όταν έπαιζαν στις κωμωδίες και στα σατυρικά δράματα. Οι μάσκες αυτές ήταν συνήθως πήλινες και δε διέφεραν μεταξύ τους. Κατόπιν, οι Ρωμαίοι έφτιαξαν μάσκες που διέφεραν η μία από την άλλη και παρίσταναν τύπους κωμωδίας. Πολλούς αιώνες αργότερα, στην Ιταλία, αναπτύχθηκε το θεατρικό είδος "Κομέντια ντελ' άρτε" που εισήγαγε τον αρλεκίνο και την κολομπίνα, με τις ανάλογες μάσκες και ενδυμασίες.

Η τελευταία Κυριακή της Αποκριάς ονομάζεται "τρανή Αποκριά". Τα παλαιότερα χρόνια οι άνθρωποι μεταμφιεσμένοι γυρνούσαν σε ομάδες από σπίτι σε σπίτι, χορεύοντας και τραγουδώντας. Μάλιστα πολλές φορές έστηναν και αυτοσχέδιες σατιρικές παραστάσεις στην πλατεία του χωριού.

Κατά τη διάρκεια της Αποκριάς σε πολλές χώρες του κόσμου διοργανώνονται εκδηλώσεις που παρουσιάζουν πολλές ομοιότητες μεταξύ τους ως προς τον τρόπο διεξαγωγής (παρελάσεις, παιχνίδια, διαγωνισμοί, άρματα). Κάθε τόπος όμως δίνει παράλληλα και το δικό του στίγμα, με τις πολιτιστικές αποχρώσεις, τα διαφορετικά έθιμα, αλλά και την ιδιοσυγκρασία των κατοίκων.

(απόσπασμα άρθρου από τη θεματική προσέγγιση της Ν. Κάντζου "Η Χαρά της Αποκριάς").

Η αλήθεια είναι, ότι η Αποκριά είναι ένα τεράστιο και ανεξάντλητο θέμα, και παράλληλα απίστευτα διασκεδαστικό, τόσο για μας τους νηπιαγωγούς όσο και για τα παιδιά. Έτσι, κάθε χρόνο το προσεγγίζουμε και από μία διαφορετική πλευρά.

Φέτος, λοιπόν, στο νηπιαγωγείο μας, ξεκινήσαμε με μια μάσκα εξωγήινου!! Γιατί;; Μα για να προσπαθήσουμε να συνδέσουμε το προηγούμενο θέμα μας με τις Απόκριες. Κατασκευάσαμε λοιπόν μάσκες των μικρών πράσινων πλασμάτων που κατοικούν στο φεγγάρι!!

Τα παιδιά σχεδίασαν το περίγραμμα της μάσκας σε πράσινο κανσόν, σχεδίασαν τα μάτια και τη μύτη πάνω σε αφρώδες υλικό, χρησιμοποιώντας πατρόν από σκληρό χαρτόνι. Έκοψαν και στη συνέχεια "βούτηξαν" μέσα στη χρυσόσκονη, στην ασημόσκονη, στις πούλιες, στα αστέρια, σ' όλα αυτά τα υλικά που τα ξετρελαίνουν.

Η δραστηριότητα έγινε ανά ομάδες των 5 παιδιών. Η πρώτη ομάδας άρχισε με οδηγίες από τη νηπιαγωγό, η επόμενη με οδηγίες από τα παιδιά (βοηθούς) που είχαν τελειώσει τη δραστηριότητα, αυτοί που τελείωναν βοηθούσαν τους επόμενους κ.ο.κ.. Οι καινούργιοι "βοηθοί" λοιπόν κάθε φορά έδιναν οδηγίες στα παιδιά που κατασκεύαζαν μάσκα. 

Την ιδέα για τη μάσκα την πήρα από την αγαπημένη συνάδερφο Έφη Ζιώγα, από το 2ο νηπιαγωγείο Αμαρουσίου.

Και ήρθαν στο σχολείο μας επισήμως και οι Απόκριες. Γιατί ανεπισήμως τα παιδιά όλο μιλούσαν για τη στολή που θα αγόραζαν και θα φορούσαν τις Απόκριες.

Ε, φτιάξαμε και μεις μια τεράστια μάσκα, και γράψαμε πάνω τι στολή θα φορέσουμε τις Απόκριες.

Συνεχίσαμε με μια ιστορία: "Οι Απόκριες στο δάσος", από το περιοδικό "Σύγχρονο Νηπιαγωγείο".

Τραγουδήσαμε το τραγούδι της ιστορίας και ζωγραφίσαμε "τι μας έκανε εντύπωση από το τραγούδι".

Ημέρα Νύχτα και Γιατί (συνέχεια)

Συνεχίζοντας με το θέμα μας, τη μέρα και τη νύχτα, διαβάσαμε  την ιστορία "Οι φορεσιές του Φεγγαριού".

Παίξαμε πάλι στην παρέα με τις λέξεις κατά τη διάρκεια της ημέρας, Πρωί, Μεσημέρι, Απόγευμα, Βράδυ. Με τη διαδοχή και τους αρχηγούς των λέξεων και στη συνέχεια το κάναμε ατομική εργασία.Τα σκόρπιζε η δασκάλα στον αέρα , τα έβαζαν τα παιδιά στη σειρά.

Μετά κάναμε λίγη πρόσθεση με τους ήλιους και τα φεγγάρια στην παρεούλα πρώτα με τα σώματα μας στη συνέχεια και στο τέλος ατομικά με το παρακάτω φύλλο εργασίας:

Τελειώνοντας ασχοληθήκαμε με τον πολυαγαπημένο μας Βίνσεντ Βαν Γκογκ. Την ιδέα να εντάξουμε την "Έναστρη Νύχτα" στο θέμα μας, την έδωσαν οι συνάδερφοι από Το Νηπιαγωγείο μ΄αρέσει πιο πολύ.

Αρχίσαμε βλέποντας τον ίδιο τον πίνακα και σχολιάζοντας.

• Τι δείχνει αυτός ο πίνακας;
• Είναι μέρα ή νύχτα και γιατί;
• Τι περιέχει ο πίνακας;
• Γιατί τον ονόμασε ο καλλιτέχνης "Έναστρη Νύχτα";
• Ποιο χρώμα κυριαρχεί;
• Ποιο χρώμα έρχεται δεύτερο;

Μετά είδαμε μία παρουσίαση στο "δωμάτιο της ησυχίας" η οποία περιείχε τα κυριότερα και γνωστότερα έργα του Βαν Γκογκ με μουσική επένδυση της Ευανθίας.

Βίνσεντ Βαν Γκογκ (η παρουσίαση).

Έχει διάρκεια περίπου 4 λεπτά. Την είδαμε δύο φορές. Στεκόμασταν σε κάθε πίνακα και σχολιάζαμε λίγο τι δείχνει και πώς τον ονόμασε ο ζωγράφος.

Αφού είδαμε την παρουσίαση ξεφυλλίσαμε στην ολομέλεια τα λευκώματα του Βαν Γκογκ και παίξαμε το παιχνίδι "Αναγνωρίζεις κάποιο έργο του Βαν Γκογκ;",  θέλοντας να εξετάσουμε αν το εποπτικό υλικό της παρουσίασης κατάφερε να κάνει τη δουλειά του. Αν κατάφερε να κεντρίσει το ενδιαφέρον των παιδιών και να τα βοηθήσει να απομνημονεύσουν πληροφορίες πιο εύκολα.

Τα παιδιά αναγνώρισαν μέσα στα λευκώματα σχεδόν όλους τους πίνακες που είδαν στην παρουσίαση.

Κάναμε μια επεξεργασία των ζωγραφικών πινάκων όπως, "θυμάμαι πάλι τους τίτλους", "περιγράφω τι βλέπω", "μετρώ αντικείμενα" (όπου υπάρχουν να μετρήσω), "ξεχωρίζω το χρώμα που κυριαρχεί, ποιο έρχεται δεύτερο". Καταλήγω σιγά-σιγά να βλέπω ότι ο Βαν Γκογκ χρησιμοποιεί περισσότερο συγκεκριμένα χρώματα.

Διαβάσαμε στη συνέχεια το βιβλίο για παιδιά που αναφέρει τη ζωή και τα έργα του Βίνσεντ Βαν Γκογκ.

Στο βιβλίο αυτό ο ζωγράφος μάς αφηγείται τη ζωή του σε πρώτο πρόσωπο. 
Αρχίζει με την οικογένεια του και τα αδέρφια του. Τη σχέση του με τον αδερφό του Τέο και την παιδική τους ηλικία. Τη λατρεία προς τη ζωγραφική και την απογοήτευση του ότι σε καμία δουλειά δεν μπορεί να ριζώσει και να βγάλει τα προς το "ζειν" γιατί στο μυαλό του κυριαρχεί μόνο η ζωγραφική.

Τη χαρά του όταν αφιερώθηκε σ΄αυτήν επαγγελματικά, φοιτώντας στην Ολλανδική Ακαδημία της Τέχνης, με την οικονομική στήριξη πάντα του αδερφού του.

Τη ζωή του στο Παρίσι και στον ενθουσιασμό του όταν ήρθε σε επαφή με τους ιμπρεσιονιστές. 

Τη ζωή του στην Αρλ, την ανακάλυψη της φύσης της Αρλ, τις συγκρούσεις και τη θυελλώδη, φιλική σχέση του με τον Γκογκέν. Τις σχέσεις με την τοπική κοινωνία η οποία τον αποκαλούσε  "τρελό κοκκινομάλλη". 

Την απογοήτευση του, τη μελαγχολία, την κατάθλιψη, τις φοβίες, το σανατόριο, την τρέλα του. Την πιο δημιουργική περίοδο της ζωής του. Και το τραγικό τέλος του. 
Το βιβλίο τελειώνει κάνοντας το σχόλιο ότι ο σημαντικότερος εκπρόσωπος του εξπρεσιονισμού, ο Βαν Γκογκ, δεν είδε τα έργα του να πωλούνται κατά τη διάρκεια της ζωής του. Τα έργα του βρήκαν ανταπόκριση και πωλήθηκαν μετά το θάνατο του, με το γνωστότερο, "Ηλιοτρόπια" να φτάνουν τα 39.900.000 εκατομμύρια δολάρια.

Ένα πολύ καλογραμμένο και απλό κείμενο, το οποίο δεν κούρασε καθόλου τα παιδιά. Το συστήνουμε ανεπιφύλακτα. 

Στη συνέχεια μιμηθήκαμε το ζωγράφο στο έργο του "Έναστρη Νύχτα". Σε μια ανοιχτόχρωμη ασπρόμαυρη φωτοτυπία προσπαθήσαμε να αποτυπώσουμε με τα αγαπημένα χρώματα του καλλιτέχνη, "τον μαυρογάλαζο ουρανό της Αρλ", που λάτρευε,  και "τα φωτεινά αστέρια που τον γέμιζαν".

Και οι μικροί καλλιτέχνες μιμούνται τον Βαν Γκογκ:

 

Κλείσαμε την ενότητα με μια παραλλαγή του μουσικοκινητικού παιχνιδού από τους συναδέρφους Περί Νηπιαγωγών.

Βγήκαμε στην αυλή αυτές τις ηλιόλουστες και ζεστές ημέρες, κάναμε ένα μεγάλο κύκλο, καθίσαμε όλοι κάτω.

Ο ήλιος, προς χάριν του παιχνιδιού, δεν έμεινε ακίνητος, αλλά γύριζε γύρω από όλες τις χώρες(παιδιά) της Γης, τρέχοντας, με τη συνοδεία μουσικής. Όταν η μουσική σταματούσε, ο ήλιος σταματούσε και αυτός. Το παιδί στο οποίο ο ήλιος σταματούσε, σηκωνόταν από τον κύκλο και έλεγε δυνατά στον ήλιο "Καλημέρα". Όλοι οι υπόλοιποι κοιμόμαστε ροχαλίζοντας. Όταν ξυπνάγαμε το παιχνίδι συνέχιζε με τον νέο ήλιο να τρέχει πάλι γύρω από τη Γη κ.ο.κ.