1ο Ολοήμερο Νηπιαγωγείο Λυκόβρυσης

Πέμπτη 7 Μαρτίου 2013

Τσικνοπέμπτη

Η Τσικνοπέμπτη γενικά

Η Πέμπτη της δεύτερης εβδομάδας του Τριωδίου (Κρεατινής) ονομάζεται Τσικνοπέμπτη ή Τσικνοπέφτη, επειδή την ημέρα αυτή όλα τα σπίτια ψήνουν κρέας ή λειώνουν το λίπος από τα χοιρινά και ο μυρωδάτος καπνός (τσίκνα) είναι διάχυτος παντού. Από αυτή την τσίκνα, λοιπόν, έχει πάρει και το όνομά της η Πέμπτη και λέγεται Τσικνοπέμπτη.

Το έθιμο χάνεται στα βάθη των αιώνων, χωρίς να γνωρίζουμε την προέλευσή του. Εικάζεται, όμως, ότι προέρχεται από τις βακχικές γιορτές των αρχαίων Ελλήνων και Ρωμαίων, που επιβίωσαν του Χριστιανισμού. Σύμφωνα με τον λαογράφο Δημήτριο Λουκάτο, το φαγοπότι και το γλέντι της ημέρας είναι «ομοιοπαθητικές προσπάθειες για την ευφορία της γης».

Την Τσικνοπέμπτη, που βρίσκεται στο μέσο του Τριωδίου, ξεκινούν ουσιαστικά οι εκδηλώσεις της Αποκριάς, οι οποίες κορυφώνονται με τα Κούλουμα την Καθαρά Δευτέρα. Ανάλογες γιορτές υπάρχουν στη Γερμανία (Schmutziger Donnerstag = Λιπαρή Πέμπτη) και στη Νέα Ορλεάνη των ΗΠΑ (Mardi Gras = Λιπαρή Τρίτη), που συνδυάζονται με καρναβαλικές εκδηλώσεις.

Η Τσικνοπέμπτη στην Ελλάδα

Στην παλαιά πόλη της Κέρκυρας τελούνται τα Κορφιάτικα Πετεγολέτσια ή αλλιώς Κουτσομπολιά ή Πέτε Γόλια. Η πετεγολέτσα, το πετεγουλιό όπως το λένε οι Κερκυραίοι, δεν είναι άλλο από το γνωστότατο κουτσομπολιό. Η πετεγολέτσα πραγματοποιείται το βράδυ της Τσικνοπέμπτης, στην Πιάτσα κοντά στην τοποθεσία “Κουκουνάρα”, της πόλης τής Κέρκυρας.

Στην Πάτρα έχουμε το έθιμο της Κουλουρούς. Η Γιαννούλα η Κουλουρού πιστεύει λανθασμένα πως ο Ναύαρχος Ουίλσον είναι τρελά ερωτευμένος μαζί της και πως έρχεται να την παντρευτεί. Γι’ αυτό ντύνεται νύφη και με τη συνοδεία των Πατρινών πηγαίνει να προϋπαντήσει τον καλό της στο λιμάνι. Γύρω της οι Πατρινοί διασκεδάζουν με τα καμώματά της.

Στις Σέρρες ανάβονται μεγάλες φωτιές στις αλάνες, στις οποίες αφού ψήσουν το κρέας, πηδούν από πάνω τους. Στο τέλος κάποιος από την παρέα με χιούμορ αναλαμβάνει τα «προξενιά», ανακατεύοντας ταυτόχρονα τα κάρβουνα με ένα ξύλο.

Στην Κομοτηνή καψαλίζουν την κότα που θα φαγωθεί την επόμενη Κυριακή (της Απόκρεω). Αυτήν την ημέρα τα αρραβωνιασμένα ζευγάρια ανταλλάσσουν δώρα φαγώσιμα. Ο αρραβωνιαστικός στέλνει στην αρραβωνιαστικιά του μια κότα, τον κούρκο, και εκείνη στέλνει μπακλαβά και μια κότα γεμιστή. Όλα αυτά πραγματοποιούν την παροιμία πως ο «έρωτας περνάει από το στομάχι».

Στο Ηράκλειο της Κρήτης, μικροί και μεγάλοι περιδιαβαίνουν μεταμφιεσμένοι στους δρόμους και στις πλατείες της πόλης, τραγουδώντας και χορεύοντας.

Η Τσικνοπέμπτη στο Νηπιαγωγείο μας

Σήμερα στο σχολείο μας γιορτάσαμε τα έθιμα της Τσικνοπέμπτης και φυσικά το τσικνίσαμε.

Μύρισε όλη η γειτονιά κρέας.

Φάγαμε νόστιμα και μαλακά σουβλάκια, λουκανικάκι, πατατούλες, πίτα και σαλάτα αγγουράκι. Μας περιποιήθηκαν πολύ οι γονείς.

Τα παιδιά γλείψανε κυριολεκτικά τα πιάτα τους και ζήτησαν και δεύτερο.

Φορώντας τα καπέλα του γελωτοποιού εμπνευσμένα από το καρναβάλι Mardi Gras , διασκεδάσαμε με την ψυχή μας.

Και του χρόνου να'μαστε όλοι καλά!

Γαϊτανάκι μου μονάκριβο και χρυσοκεντημένο!

Το γαϊτανάκι, ο ζωηρός χορός της Αποκριάς, με τους μεταμφιεσμένους χορευτές να στριφογυρίζουν γύρω από το κάθετο κοντάρι, πλέκοντας και ξεπλέκοντας τις χρωματιστές κορδέλες που κρέμονται από την κορυφή του, αποτελεί ένα από τα λίγα αποκριάτικα έθιμα που διατηρούνται αυτούσια έως σήμερα, καθώς δένει απόλυτα με το κέφι και τα χρώματα της Αποκριάς.

Το ξεχωριστό αυτό χορευτικό παιχνίδι πέρασε στην Ελλάδα από πρόσφυγες του Πόντου και της Μικράς Ασίας και εναρμονίστηκε πολύ γρήγορα με άλλα τοπικά έθιμα, αφού ο ιδιαίτερος χαρακτήρας του, η ζωντάνια και η απαιτούμενη δεξιοτεχνία των χορευτών δε θα μπορούσαν ν' αφήσουν ασυγκίνητο κανέναν. Όποιος το παρακολουθήσει μια φορά, θέλει κι αυτός να πάρει μέρος, να χορε΄ψει ξανά και ξανά. Και ιδιαίτερα τα παιδιά!

Αποτελεί ένα από τα παλαιότερα έθιμα του τόπου μας που διατηρείται αυτούσιο μέχρι τις μέρες μας.

Για την έναρξη του χορού χρειάζονται δεκατρία άτομα.

Το ένα από αυτά κρατάει ένα μεγάλο στύλο στο κέντρο, από την κορυφή του οποίου, ξεκινούν δώδεκα μακριές κορδέλες διαφόρων χρωμάτων. Οι κορδέλες αυτές λέγονται γαϊτάνια και δίνουν το όνομά τους στο έθιμο.

Γύρω από το στύλο, δώδεκα χορευτές κρατούν από ένα γαϊτάνι και χορεύουν μαζί σε έξι ζευγάρια τραγουδώντας ένα παραδοσιακό τραγούδι.

Καθώς χορεύουν γύρω από το στύλο, κάθε ζευγάρι εναλάσσεται με το ταίρι του και έτσι όπως γυρνούν πλέκουν τις κορδέλες δημιουργώντας χρωματικούς συνδυασμούς. Ο ένας χορευτής περνάει τη μια φορά μέσα και την άλλη έξω από τον άλλον και έτσι οι κορδέλες πλέκονται πολύχρωμες γύρω από το κοντάρι δημιουργώντας διάφορα χρωματικά σχέδια.

Όταν πια οι κορδέλες τυλιχτούν γύρω από τον στύλο και οι χορευτές χορεύουν όλο και πιο κοντά σε αυτόν, τότε ο χορός τελειώνει και το στολισμένο γαϊτανάκι μένει να θυμίζει το αποκριάτικο πνεύμα.

Η παράδοση μας υποστηρίζει πως πιθανόν ο κυκλικός αυτός χορός υποδηλώνει τον κύκλο της ζωής. Τη μετάβαση, δηλαδή, από τη λύπη στη χαρά, από το χειμώνα στην άνοιξη, από τη ζωή στο θάνατο.