Στηρίζοντας αριστερόχειρα παιδιά

Είναι πιθανόν ένα στα δέκα παιδιά στο νηπιαγωγείο να χρησιμοποιεί το αριστερό του χέρι στις περισσότερες δουλειές.

Θα πρέπει να γίνει εξαρχής σαφές ότι τα παιδιά που γράφουν με το αριστερό χέρι δεν πάσχουν από κάποια αρρώστια ή αναπηρία, ούτε διαφέρουν σε τίποτα από τα άλλα παιδιά.

Ευτυχώς σήμερα οι εκπαιδευτικοί δεν επιπλήττουν πια τα παιδιά που χρησιμοποιούν το "λάθος" ΄χέρι. Η πλειονότητα των ανθρώπων αναγνωρίζει τώρα πόσο σκληρή και καταστροφική μπορεί να αποβεί αυτή η μη αναγκαία πρακτική σε ένα αναπτυσσόμενο νέο άτομο.

Οι ερευνητές συνήθως κατατάσσουν ως αριστερόχειρες όσους πληρούν τα παρακάτω κριτήρια:

1. Χρησιμοποιούν το αριστερό χέρι για να γράφουν.
2. Προτιμούν το αριστερό χέρι για την πλειονότητα των εργασιών τους.
3. Το αριστερό τους χέρι είναι το πιο επιδέξιο ή το πιο ικανό χέρι.

Ωστόσο δεν έχουμε μόνο επικυριαρχία ενός χεριού αλλά και ματιού, αυτιού και ποδιού.

Πώς καθορίζεται η επιλογή του χεριού
Ακόμα δεν υπάρχει καθορισμένη απάντηση για την αιτία του κυρίαρχου χεριού, αλλά ξέρουμε ότι καθορίζεται από μια μεγαλύτερη κυριαρχία του ενός ημισφαιρίου του εγκεφάλου πάνω στο άλλο.Ο εγκέφαλος χωρίζεται σε δύο ημίσεα, το δεξί και το αριστερό ημισφαίριο. Το σώμα είναι "διαγώνια δικτυωμένο " ώστε η αριστερή πλευρά του εγκεφάλου να ελέγχει τη δεξιά πλευρά του σώματος, ενώ το δεξί ημισφαίριο ελέγχει την αριστερή πλευρά. Οι ερευνητές έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι οι διαδικασίες της γλώσσας και της αναλυτικής σκέψης διεκπεραιώνονται από το αριστερό ημισφαίριο, ενώ η χωρική αντίληψη, η μουσική, η συναισθηματική σκέψη περιέχονται στο δεξί ημισφαίριο.  Μηνύματα ανταλλάσσονται μεταξύ των δυο ημισφαιρίων από εκατομμύρια νευρικές ίνες.

Για παράδειγμα θεωρείται ότι οι αριστερόχειρες κατανοούν μια έννοια δημιουργώντας μια οπτική εικόνα της έννοιας στο μυαλό τους. Αυτή η γνώση βοηθά πολύ το δάσκαλο ενός αριστερόχειρου παιδιού, καθώς αποδεικνύεται ότι το παιδί ανταποκρίνεται σε μια νέα έννοια πολύ καλύτερα, ιδιαίτερα όταν αυτή μεταδίδεται με τέτοιο τρόπο που να μπορεί το παιδί να την οπτικοποιήσει μέσα στο κεφάλι του.

Τα περισσότερα μωρά γεννιούνται αμφιδέξια. Ωστόσο, αν ένα παιδί είναι πράγματι αριστερόχειρας, αυτό μπορούμε να το επιβεβαιώσουμε μετά τα τρία του χρόνια.Όπως έχει ήδη αναφερθεί, η αριστεροχειρία δεν αφορά μόνο το χέρι, αλλά συχνά αναφέρεται και στο αριστερό πόδι, μάτι ή αυτί. Αρκεί να προσέξουμε με ποιο πόδι ξεκινά ένα παιδί να ανεβεί μια σκάλα, με ποιο αυτί προσπαθεί να ακούσει, με ποιο χέρι ζωγραφίζει ή πλένει τα δόντια του, πώς χειρίζεται κάτι που απαιτεί μεγάλη δύναμη, για να καταλάβουμε αν είναι ή όχι αριστερόχειρας.

Πώς μπορούμε να βοηθήσουμε εμείς οι νηπιαγωγοί
Από τη στιγμή που διαπιστώνετε ότι ένα παιδί δείχνει ισχυρή προτίμηση στο αριστερό του χέρι βεβαιωθείτε ότι, όταν το παιδί αυτό θα αρχίσει να κόβει για τις χειροτεχνικές εργασίες, υπάρχει στο νηπιαγωγείο το κατάλληλο ψαλίδι, επειδή το ψαλίδι για δεξιόχειρες δεν το εξυπηρετεί.
Η στάση του σώματος είναι σημαντική. Πρέπει να εξασφαλίσετε ότι ένα αριστερόχειρο παιδί δεν συγκρούει τον αγκώνα του με εκείνον του δεξιόχειρα που κάθεται δίπλα του. Βάλτε τον δεξιόχειρα δεξιά του αριστερόχειρα ώστε να  μην παρεμβαίνουν οι αγκώνες στην επιφάνεια εργασίας των παιδιών.
Τακτοποιήστε με τέτοιον τρόπο την αίθουσα ώστε τόσο οι δεξιόχειρες όσο και οι αριστερόχειρες μαθητές να βλέπουν άμεσα τη νηπιαγωγό όσο και τον κύριο πίνακα γραφής και ελέγξτε ότι κανένα παιδί δεν στρίβει το κεφάλι του ή το σώμα του για να δει.

Ο σχηματισμός των γραμμάτων και οι δεξιότητες στην γραφή
Το κλειδί για το καλό στυλ γραφής για τα αριστερόχειρα παιδιά είναι ο σωστός τρόπος πιασίματος του μολυβιού με το χέρι και η σωστή στάση του σώματος (LaurenMilsom 2011).
Μια συνήθεια που αξίζει να αποκτήσουν νωρίς είναι από ποια πλευρά της σελίδας να αρχίσουν να γράφουν. Οι αριστερόχειρες έχουν την τάση να αρχίζουν από το δεξί μέρος της σελίδας και να έλκουν το μολύβι προς τα αριστερά, πράγμα που είναι πολύ ευκολότερο και πιο φυσιολογικό. Από τη στιγμή που σχηματίζουν γράμματα, η καλή τους νοερή απεικόνιση συχνά τα καθιστά ικανά να σχηματίζουν τα γράμματα προς τα πίσω και να γράφουν με αντικατοπτρισμό, γεγονός που τα καθιστά ικανά να διαβάσουν γρήγορα.
Ποτέ μην τιμωρείτε ένα παιδί που αρχίζει να γράφει έτσι, καθώς είναι φυσιολογικό για τους αριστερόχειρες. Βάλτε μία χρωματιστή κουκίδα ή ένα αυτοκόλλητο αστεράκι στην πάνω αριστερή γωνία των σελίδων, που θα υπενθυμίζει στο παιδί που να αρχίζει να γράφει και ενισχύστε τον τρόπο σχηματισμού των γραμμάτων από νωρίς, για να βεβαιωθείτε ότι γράφουν προς τη σωστή κατεύθυνση.
Τα μεγάλα τριγωνικά μολύβια είναι χρήσιμα, καθώς ενθαρρύνουν μια καλή λαβή με τα τρία δάχτυλα. Επειδή οι αριστερόχειρες πρέπει να σπρώχνουν το μολύβι, συχνά το πιάνουν πάρα πολύ σφιχτά και χρειάζεται να μάθουν να κρατούν το χέρι τους κάτω από τη γραμμή που γράφουν, με το χαρτί ελαφρά προς τα αριστερά του σώματος τους, ώστε να έλκουν το μολύβι προς αυτούς.
Κάθε διόρθωση που αφορά τη στάση του σώματος και του χεριού πρέπει να γίνεται πάντα ευγενικά χωρίς τιμωρίες, επειδή το παιδί θα εισπράξει τα αρνητικά σχόλια και είναι πιθανό να αναβάλει το γράψιμο από πολύ νωρίς. 
Επίσης, θα ανακαλύψετε ότι παρουσιάζοντας τους αριθμούς σε κάθετη παρά σε οριζόντια μορφή, πιθανόν να γίνονται ευκολότεροι αντιληπτοί από έναν αριστερόχειρα.
Συχνά, ένας αριστερόχειρας βλέπει την εικόνα αυτού που θέλει να δημιουργήσει ή να γράψει πρώτα στο μυαλό του πριν τη μεταφέρει στο χαρτί.

Ο σωστός εξοπλισμός

• Ψαλίδια για αριστερόχειρες πρέπει να υπάρχουν. Ωστόσο, δεν εξυπηρετούν σε τίποτε αν τα έχουμε χάσει ή είναι μπερδεμένα ή βρίσκονται ψηλά σε κάποιο ράφι και το παιδί δεν μπορεί να τα φτάσει.
• Μολύβια με λαβή που ενθαρρύνει το σωστό τρόπο πιασίματος του μολυβιού. Διατίθενται και ως χρωματιστά μολύβια και μαρκαδόροι. Διαφορετικά μπορούν να χρησιμοποιηθούν πάνω στα κανονικά μολύβια λαβές σε καλούπια.
• Οι ξύστρες για αριστερόχειρες έχουν τη θέση της λαβίδας αντίστροφα. η ξύστρα κρατιέται με το δεξί χέρι, το μολύβι με το αριστερό και στρέφεται προς τα έξω, αριστερόστροφα.
• Το σπιράλ δέσιμο των τετραδίων εμποδίζει τα αριστερόχειρα παιδιά που προσπαθούν να γράψουν. Υπάρχουν εκδοχές για αριστερόχειρες ή ένα κοινό σημειωματάριο μπορεί να χρησιμοποιηθεί.
• Να θυμάστε ότι θα πρέπει να τονίζουμε το σωστό σημείο εκκίνησης στην κορυφή του αριστερού περιθωρίου της σελίδας σε κάθε περίπτωση

Απόσπασμα άρθρου της Γκόλφως Τζελετοπούλου, διδάκτωρ Επιστημών Αγωγής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, από το περιοδικό Σύγχρονο Νηπιαγωγείο, τεύχος 76 / Ιούλιος-Αύγουστος 2010.

Παραδείγματα δράσεων για μια ομαλή μετάβαση από το σπίτι στο νηπιαγωγείο

Καθώς τα παιδιά μεγαλώνουν, βιώνουν διάφορες μεταβάσεις στη ζωή τους, που προκαλούνται από αλλαγές που συμβαίνουν στην καθημερινότητα τους. Από τις πιο σημαντικές είναι η μετάβαση από το σπίτι στο νηπιαγωγείο και από το νηπιαγωγείο στο δημοτικό σχολείο. Οι εμπειρίες που αποκτούν για τις δυο αυτές χρονικές περιόδους επηρεάζουν τη σχέση τους με τη μάθηση, αλλά και τους τρόπους που διαχειρίζονται τις αλλαγές στη ζωή τους.

Η σταδιακή ένταξη των παιδιών στα πέντε μαθησιακά πλαίσια του νηπιαγωγείου (παιχνίδι, ρουτίνες, καταστάσεις καθημερινή ζωής, διερευνήσεις, οργανωμένο πρόγραμμα δραστηριοτήτων), χρειάζεται να γίνεται,κάθε φορά, σύμφωνα με τις ανάγκες και τους ατομικούς ρυθμούς των παιδιών.

Παραδείγματα δράσεων:

• Ο εκπαιδευτικός αφιερώνει σημαντικό χρόνο από το ημερήσιο πρόγραμμα στο παιχνίδι, μέσα κι έξω από την τάξη, δίνοντας στα παιδιά την ευκαιρία να γνωριστούν και να αλληλεπιδράσουν. Ζητά από τα παιδιά να προτείνουν παιχνίδια που τους αρέσουν και τα παίζει στην τάξη μαζί τους. Αξιοποιεί π.χ. τα παιχνίδια γνωριμίας, ομαδικά-κινητικά παραδοσιακά παιχνίδια για να αρχίσουν όλα τα παιδιά να συμμετέχουν.Οργανώνει μαζί με τα παιδιά τις γωνιές των παιχνιδιών, π.χ. με τα παιδαγωγικά παιχνίδια, τη γωνιά του κοινωνικού-δραματικού παιχνιδιού, τα  παιχνίδια της αυλής κ.λ.π.
• Εισάγει τα παιδιά στις ρουτίνες της τάξης με καθημερινή συζήτηση, μέχρι να τις νιώσουν δικές τους και να συμμετέχουν σε αυτές με ευκολία. Αξιοποιεί εργαλεία όπως η κούκλα της τάξης, που γνωρίζει πολλά πράγματα για τις ρουτίνες, εξηγεί το λόγο ύπαρξης τους και βοηθά τα παιδιά να τις οικειοποιηθούν.
• Οργανώνει δραστηριότητες που βοηθάνε τα παιδιά να συνδέσουν τη ζωή τους στο νηπιαγωγείο με τις προηγούμενες εμπειρίες τους. Τα παιδιά π.χ. περιγράφουν, ζωγραφίζουν ή φέρνουν φωτογραφίες στο νηπιαγωγείο και παρουσιάζουν "πώς πέρασαν τις διακοπές τους", "πώς περνούν την ώρα στο σπίτι τους", "ποιοι είναι οι αγαπημένοι τους φίλοι", "ποιοι αποτελούν την οικογένεια τους" κ.α.
• Παρατηρεί τα παιδιά, ώστε να εντοπίσει τα ενδιαφέροντα, τις ιδιαίτερες ικανότητες τους καθώς και τους τρόπους που μαθαίνουν. Καταγράφει π.χ. ποιες είναι οι αγαπημένες ενασχολήσεις του κάθε παιδιού στην τάξη, πώς αξιοποιεί το χρόνο του στο ελεύθερο παιχνίδι, που τα καταφέρνει καλύτερα, στη ζωγραφική, στο τρέξιμο, στο τραγούδι κ.α. Αξιοποιεί τις πληροφορίες για να οργανώσει δραστηριότητες που τα ενδιαφέρουν.
• Οργανώνει σταδιακά διερευνήσεις-μικρές έρευνες που να έχουν νόημα για τα παιδιά. π.χ. σε μικρές ομάδες των δυο ή τριών ατόμων, τα παιδιά ερευνούν και παρουσιάζουν "ποιο είναι το αγαπημένο τους παραμύθι", "τραγούδι", "παιχνίδι", "τι δεν τους αρέσει να κάνουν στο νηπιαγωγείο", "ποιον θα προσκαλούσαν να έρθει να τους δει και γιατί", "τι θα ήθελαν να οργανώσουν στο νηπιαγωγείο τους" κ.α.

Απόσπασμα από τον Οδηγό Σπουδών για το Νηπιαγωγείο 2011

Συνεργασία σχολείου και οικογένειας - Ιδέες για δραστηριότητες

Για να είναι αποτελεσματική η συμμετοχή των γονέων στην εκπαίδευση των παιδιών πρέπει οι ιδέες και οι προτάσεις που κάνουμε εμείς οι εκπαιδευτικοί να είναι συγκεκριμένες και να λαμβάνουν υπόψη τους το πολιτισμικό, μορφωτικό και οικονομικό πλαίσιο της οικογένειας. Όλες οι οικογένειες μπορούν να συνεισφέρουν αν οι ιδέες που τους δοθούν ταιριάζουν με τις συνήθειες, τα πιστεύω και τις δυνατότητες τους, σε διάφορους τομείς. Για παράδειγμα, οι γονείς μπορούν να συμβάλλουν στη γλωσσική ανάπτυξη των παιδιών τους ακόμα κι αν δεν γνωρίζουν ανάγνωση ή γραφή: με την αφήγηση παραμυθιών που γνωρίζουν οι ίδιοι ή προσωπικών ιστοριών από την παιδική τους ηλικία. Με τον ίδιο τρόπο μπορούν να συμβάλλουν και τα ηλικιωμένα μέλη της οικογένειας που πιθανότατα να περνάνε τον περισσότερο χρόνο με τα παιδιά.

Μπορούμε να δώσουμε ιδέες για δραστηριότητες στους γονείς είτε γραπτά είτε προφορικά σε ομαδικές ή ατομικές συναντήσεις. Η γραπτή επικοινωνία έχει το πλεονέκτημα ότι ο γονέας μπορεί να διαβάσει  το υλικό στον ελεύθερο χρόνο του, να το συμβουλευτεί όσες φορές θέλει και να το μοιραστεί με άλλα μέλη της οικογένειας που δεν συμμετείχαν στη συνάντηση. Για τους γονείς που δε μιλούν ελληνικά μπορεί να γίνει συνεργασία με γονείς που μιλάνε και τις δύο γλώσσες και να μεταφραστεί το υλικό.

Οι προτεινόμενες δραστηριότητες μπορεί να είναι:

• Εύκολες συνταγές από διάφορες χώρες
• Πειράματα από το χώρο των φυσικών επιστημών με υλικά που βρίσκονται σε κάθε σπίτι.
• Επίλυση ενός "προβλήματος"
• Δραστηριότητες με αφορμή την ανάγνωση βιβλίων
• Παιχνίδια που προωθούν μαθηματικές έννοιες (π.χ. παιχνίδια με ζάρια)
• Κατασκευές που μπορεί η οικογένεια μετά να αξιοποιήσει (π.χ. "σπιτάκι για τα πουλιά από τα χάρτινα κουτιά του γάλακτος, χαρτί περιτυλίγματος για τα χριστουγεννιάτικα δώρα κ.α.)
• Ιδέες για συμμετοχή της οικογένειας σε καλλιτεχνικές δημιουργικές δραστηριότητες που οργανώνονται από την κοινότητα.

Όπως ισχύει για τα παιδιά, η συμμετοχή των γονέων σε μια δραστηριότητα δε συνεπάγεται ότι κατανοούν τη σημασία της για τη μάθηση του παιδιού ή τον τρόπο με τον οποίο μπορούν οι ίδιοι να βοηθήσουν. Γι αυτό συνιστάται να συνοδεύεται η δραστηριότητα από μια ή δυο προτάσεις που να παρέχουν τέτοιου είδους πληροφορίες. 

απόσπασμα από το "Πρόγραμμα Σπουδών Νηπιαγωγείου 2011"